Cleifion mewn unedau gofal dwys yng Nghaerfyrddin a Llanelli yw’r cleifion cyntaf yng Nghymru i gael prawf gwaed newydd a archwilir mewn labordy, sy’n helpu meddygon i reoli triniaeth wrthfiotig mewn achosion o heintiau bacterol difrifol a sepsis.
Mae Dr Igor Otahal, yr Anesthetydd Ymgynghorol sy’n arwain y prosiect, wedi bod yn cydweithio â Dr Peter Havalda, Anesthetydd Ymgynghorol a Dr Sian Hancock, Gwyddonydd Clinigol Ymgynghorol ar brofion procalcitonin (PCT).
Mae’r prawf wedi’i dreialu yn Ysbyty Glangwili ac Ysbyty’r Tywysog Philip, a dim ond mewnychydig o leoliadau eraill y mae ar gael ar hyn o bryd yn y DU. Hywel Dda oedd y bwrdd iechyd cyntaf yng Nghymru i gynnig y prawf i gleifion mewn unedau gofal dwys, a allai fod yn dioddef o sepsis, ac mae wrthi’n adolygu’r posibilrwydd o gyflwyno’r prawf mewn unedau gofal dwys eraill.
Mae’r prawf PCT yn gweithio drwy ddarganfod yn gyflym a oes gan glaf haint bacterol y mae angen ei drin â gwrthfiotigau. Drwy ddefnyddio’r prawf PCT i fonitro hynt yr haint, mae modd osgoi rhoi gwrthfiotigau i gleifion am fwy o amser nag sy’n angenrheidiol.
O’r blaen, gallai gwrthfiotigau gwerthfawr fod wedi’u rhoi i gleifion a oedd â symptomau tebyg i heintiau bacterol, e.e. heintiau firysol y frest a methiant acíwt y galon, heb gadarnhad bod y cleifion hynny’n dioddef o haint bacterol a sepsis.
Mae’r prawf PCT, a gyflawnir ar samplau gwaed arferol, yn ei gwneud yn bosibl i wrthfiotigau gael eu teilwra ar gyfer cleifion unigol, yn hytrach na’u bod yn cael eu rhagnodi dros nifer benodol o ddiwrnodau. Yn ogystal, mae’r prawf PCT yn fwy cywir na ‘bioarwyddion’ eraill megis cyfrifiadau celloedd gwyn y gwaed, nad ydynt yn adlewyrchu tueddiadau o ran haint yn ddigonol yn gyffredinol.
Dywedodd Dr Otahal fod defnyddio’r prawf PCT mewn unedau gofal dwys yn golygu bod gwrthfiotigau’n cael eu gwarchod yn well o lawer, bod llai o gleifion yn cael eu trin yn amhriodol â gwrthfiotigau, a bod cyrsiau byrrach o wrthfiotigau’n cael eu rhagnodi’n gyffredinol.
Ychwanegodd: “Rydym yn dechrau llai o driniaethau gwrthfiotig diangen ar gyfer cyflyrau nad ydynt yn cael eu hachosi gan facteria; mae hynny’n arwain at ganlyniadau ariannol ac yn fodd hefyd i arafu’r graddau y mae bacteria yn datblygu’r gallu i wrthsefyll gwrthfiotigau gwerthfawr.
“Ceir perygl cynyddol y bydd bacteria y mae gwrthfiotigau amhriodol yn ymosod arnynt yn datblygu’r gallu i wrthsefyll triniaeth wrthfiotig, ac na fydd gennym unrhyw driniaeth wrthfiotig effeithiol ar gyfer cleifion sy’n dioddef o heintiau difrifol a sepsis. Mae’r duedd honno wedi dechrau’n barod – rydym wedi’i gweld mewn ymarfer clinigol. Mae’r prawf PCT o gymorth i warchod gwrthfiotigau, ac mae hynny’n helpu i arafu’r graddau y mae bacteria yn datblygu’r gallu i wrthsefyll triniaeth wrthfiotig.
“Dyma ffaith gadarnhaol arall: pan fyddwn yn dechrau’r driniaeth wrthfiotig, gallwn weld lefelau PCT yn adlewyrchu’r dewis cywir o wrthfiotigau. Byddant yn cyrraedd eu hanterth i ddechrau, ac yna’n disgyn pan fydd yr haint yn cael ei reoli â’r gwrthfiotigau priodol.
“Mae lefelau PCT yn adlewyrchu difrifoldeb yr haint hefyd, a gallant ychwanegu at y broses o asesu canlyniad posibl. Y peth gwych olaf, pan fydd lefelau PCT yn disgyn yn sylweddol, yw y gallwn roi’r gorau i ddefnyddio gwrthfiotigau’n gynharach o lawer o gymharu â’r drefn arferol flaenorol, heb y risg o fethu â thrin yr haint yn llwyr.
“Mae’r prawf PCT wedi bod yn ychwanegiad derbyniol iawn at ein hystod o driniaethau. Mae’n gweithio orau pan gaiff ei ddadansoddi mewn cyd-destun clinigol. Ar ei ben ei hun, ni all y prawf PCT ddisodli profion eraill na phrofiad clinigol.”
“Mae’r prawf PCT wedi’i gyfyngu i gleifion mewn unedau gofal dwys ar hyn o bryd, ond mae natur ymarferol a defnyddiol y prawf yn dod yn fwyfwy amlwg a gallai hynny beri iddo gael ei ddefnyddio’n eang.
“Yn y dyfodol hoffem rannu ein profiad â meddygon ymgynghorol o feysydd arbenigol eraill, a allai ddefnyddio ein profiad er budd eu cleifion nhw ar ddechrau’r broses o ddiagnosio a thrin cyflyrau.”
Meddai Cyfarwyddwr Meddygol Hywel Dda, Dr Phil Kloer: “Mae’r prawf procalcitonin yn agwedd newydd a chyffrous iawn ar ymchwil, oherwydd mae’n ein galluogi i astudio effeithiolrwydd triniaethau gwrthfiotig yn wirioneddol, mewn modd nad oedd yn bosibl i ni o’r blaen, ac rydym yn ddiolchgar i Dr Otahal, Dr Havalda a Dr Hancock am eu gwaith ar y cyd ar y prosiect hwn.
“O gofio peryglon sepsis yn arbennig, sy’n hysbys i bawb, rydym yn wynebu dyfodol yn gynyddol lle bydd angen i ni ddod o hyd i ffyrdd newydd a dyfeisgar o dargedu cyflyrau er mwyn galluogi ein cleifion i wella cyn gynted ag sy’n bosibl, gan wneud y defnydd gorau o’n hamser a’n hadnoddau.”
